Ontmoetingen 2

De tijd is om. De zomer nog niet gelukkig. De bessen geplukt met hulp van AnneMarie en Britt. De auto stampvol gepakt. 20 jaar spullen brengen neem je niet in twee jaar mee terug. Afscheid van de buren is nooit leuk. We beloven te bellen als we (veilig) thuis zijn. We gaan op weg naar huis. De oprit af, de o zo bekende laatste blik en dan het zicht op de 1600 kilometer voor ons. We kennen de weg maar moeten die nog wel bij toerbeurt rijden.  Koffiestop halverwege Mora, een broodmes kopen bij Jula in Mora en dan voor de lunch naar Dutch Mountain tussen Malung en Stollet. Soep van de dag en een uitsmijter met drie eieren. Hollandser kan het bijna niet met Hollandse eigenaren, die daar al zeven jaar de eettent runnen. Een plaats met een mengeling van Nederlandse en Zweedse spullen, gerechten en gevoelens.

We zijn mooi op tijd bij onze vrienden Truus en Jaap in Munkfors. Bij de Nederlandse bakker hebben we voor hen (en  ons) een on-Zweedse taart besteld. Gemoedelijk en gastvrij en altijd erg gezellig zijn onze vele bezoeken bij hen. En aan praterij komen we nooit te kort. We slapen heerlijk in hun caravan, zodat we de volgende uitgerust op stap gaan naar Sunne. We kennen de plaats maar er is altijd wel iets te tweedehands-winkelen, koffie te drinken en te lunchen. Zo komen we voor het eerst van ons leven bij een Thai terecht. Voor herhaling vatbaar. Heerlijk, gevarieerd en voor ons als Hollanders: niet duur. Thai-restaurants, thai-verkoopkarretjes en standjes, je ziet ze overal in Zweden.  

We gaan de volgende dag weer verder. Ruim 540 km voor de boeg, op weg naar Olofström in Zuid-Zweden, de plaats waar het bijna 50 jaar geleden allemaal begon. Een rit over snel- en landwegen, langs Ikeas hoofdkantoor en door een gevarieerd landschap van akkers met stenen muurtjes, weilanden en bossen. We hebben voor drie nachten een huis gehuurd. Midden in het bos en tamelijk afgelegen. Een keurig onderkomen waar we ons beperkt installeren. Maar toch haal je de hele auto overhoop.

Het is zaterdagavond en we worden verwacht bij Eva en Rolf. Eva kennen we van de allereerste uitwisseling tussen de leden van Olofströms Gymnasterna en Voorwaarts-Haren. We zien elkaar niet vaak maar hebben het contact nooit verloren. Op mijn mail of ze eventueel tijd zouden voor een kopje koffie werd direct en enthousiast gereageerd.  Nu praten we gewoon gezellig verder bij lekker eten en drinken.

De volgende dag zijn we te gast bij onze vrienden Annika en Kjell. Het is fijn hen weer te ontmoeten en met hen onze telefoongesprekken voort te zetten. We groeten Anna als we een bezoek brengen aan haar graf. Veel te  jong en veel te vroeg overleed Anna in februari, echtgenoot Magnus, hun 9 maanden oude Vincent en haar 14-jarige zoon Maximus achterlatend. Wij delen in het grote verdriet van al haar dierbaren. Bij het avondeten zijn ook dochter Agnetha met man en kinderen aanwezig en ook Magnus en Vincent. Vertrouwd, gastvrij, gezellig en opnieuw is het eten smakelijk. We kennen elkaar allemaal goed en delen een historie van zo'n 25 jaar.

Als we in het donker naar huis rijden springen twee reeën vlak voor de auto langs.

Het is maandagmorgen als we de auto weer goed inpakken. We doen rustig aan, we doen inkopen (zoals dubbel gezouten roomboter) en 's avonds eten we nog een keer bij Kjell en Annika. Met zijn vieren heb je wat meer tijd voor een goed gesprek. Het wordt niet laat want morgen wacht ons de 800 km naar huis.

Het is een overbekende route, maar twee uur oponthoud door Duitse wegwerkzaamheden zitten niet in die mate in onze planning. Twaalf uur onderweg is wel genoeg, vinden we. De traditie eist twee Tonny kroketten voor ieder als eerste daad na het passeren van de gemeentegrens. En dan begint het uitpakken, opbergen, wassen, boodschappen doen, strijken, de post doen en de mail afwerken. Lichamelijk zijn we thuis. Onze ziel, zoals een vriendin dat uitdrukt, moet nog volgen. En dus blijven we nog royaal een week onder de radar. Het was een goede zomer.

Elsbeth & Henk

Vakantie

Ons onderkomen op Buskes

Het regent als we verhuizen. Niet zo handig maar onze huurtermijn in ons comfortabele onderkomen is afgelopen en we willen nog niet naar huis. 's Middags klaart het al weer op gelukkig. Zo gaat dat in deze uitzonderlijk warme zomer, waarin de afgelopen verregende dagen gemakkelijk met de vingers van een hand zijn te tellen. Ongetwijfeld verregent de zomer van 2019. Laten we ons daar maar op instellen.

Nu wonen we weer op het terrein van Nordibacka en hebben vanuit de stuga een fraai uitzicht op ons voormalig bezit. Het uitzicht is niet nieuw. We kennen dit huis goed en weten wat we kunnen verwachten. 't Is even inschuiven in een kleiner huis maar ook dit is een goede plek om te wonen.

Hoe voelt dat nu voor jullie? Een vraag die regelmatig gesteld wordt en ook bij ons opkomt. Het is goed. Wat je voor een bepaalde plaats voelt heeft meer te maken met herinneringen dan met een huis. We hebben hier een scala aan prachtige herinneringen over een periode van meer dan twintig jaar. Omgaan met een huis dat we achterlieten zijn we wel gewend. Anders kunnen we nooit meer "onze" boekhandel en de winkel van Expert betreden.

Ons oude huis op de achtergrond

Wat het meest opvalt is dat we nu vakantie hebben. De hele dag een beetje aankeutelen zonder haast en veel tijd voor een boek. We zijn lui, moeten we erkennen. Voorheen vroegen huis en tuin onze aandacht. Dit wilden we en dat moesten we. Onze eigen keus. Nu zijn we vakantiegangers terwijl wij voorheen een langere tijd woonden. Een subtiel verschil, maar toch. Dit jaar moeten we niets en dat is soms een vreemde gewaarwording.

De herfst doet haar intrede. Frisse ochtendlucht, heerlijke middagtemperaturen en steeds meer geel berkenblad en bruiner wordende dennen. Het tijdperk van bessen en paddenstoelen. De tijd van de elandenjacht. Weldra verandert de gebruikelijke jaartelling van "voor de elandenjacht" in "na de elandenjacht". Traditioneel beginnend met het jachtbal.

In de winkels in de skigebieden vindt de uitverkoop van de zomerspullen plaats en worden de  vakken gevuld met winterkleding en -artikelen. De zomers gesloten supermarkten worden weer bevoorraad. De winter is in aantocht.

Over twee maanden kunnen er al pistes open. Al dan niet met een beetje hulp van sneeuwkanonnen.

Binnenkort rijden we weer naar huis en daarmee ook terug in het jaargetij. Nu is het hier 's avonds nog langer licht dan in Nederland. Tegen tijd dat we thuis zijn is het gelijk.Daarna wordt tot kerst het verschil snel groter.

We hopen nog een mooie herfst in Nederland mee te maken. We hebben dan nog een gezinsvakantie in het vooruitzicht. 

Dit gebied ademt een sfeer van vakantie, van groeiende welvaart. We hebben dat in de loop van de jaren zien veranderen. Vemdalen en omgeving is inmiddels groter dan het bekende skigebied Östersund/Åre, waarvan Björnrike maar een van de vier gebieden is. Veel mensen hebben een zomer- en winterbaan. In deze periode wordt er actief  geworven voor werken op de pistes. Het gaat om veel banen. Ski-star, de grote internationale ski-ondernemer - brengt inkomen en welvaart. Niettemin zien we een verschuiving van activiteiten in het dorp naar die naast de pistes. Dat is niet goed voor de lokale bevolking en soms ook niet voor het prijsniveau. Die situatie lijkt enigszins op de situatie op onze Waddeneilanden. Vakantie als economisch goed brengt niet alleen maar winst. 

Wanneer hebben de vaste bewoners hier vakantie? Vakantie is voor velen misschien niet meer dan twee weken thuis klussen, een week jacht en nog een paar dagen op reis. Massale uittochten vind je hier niet. Eerder massale intochten. Maar misschien hoef je ook niet weg als je veel fysieke ruimte hebt om in te leven, de wind door de dennen hoort ruisen, de natuur om de hoek hebt en bijna nooit van de weg gejakkerd wordt.

Daarom is dit leven voor ons zo'n mooie afwisseling met een ander Harens bestaan. Vakantie is maar een heel relatief begrip. En dan hebben we het nog niet over hen die niet op vakantie kunnen of gaan.
.

lingon schoonmaken met AnneMarie

Hartelijke groet   Elsbeth en Henk

Over bos, bosbranden en nog wat meer

Als je in dit land regelmatig over dezelfde wegen rijdt ontdek je dat jaarlijks grote percelen bos worden gekapt. Het was toch zo mooi al die bomen langs de weg. Nederland is een park en daarom denken wij in natuurschoon. Bosbouw kennen we nauwelijks, hoewel het in belang toeneemt vanwege de duurzaamheid.

In Zweden hebben bossen vrijwel niets te maken met schoonheid. Het gaat er om wat het bos levert, wat de waarde is van de bomen en hoe de groei(= opbrengst) van de bomen het beste kan worden bevorderd door goed onderhoud. Op de  WOZ-aanslag staat de waarde van het bos apart vermeld en die stijgt soms sneller dan het vastgoed. In Härjedalen bestaat het bos voornamelijk uit berk, den en spar. In een tv programma werd eens uitgelegd dat de boomgrens voor bijvoorbeeld de beuk samenvalt met het gebied dat de Denen in Zuid-Zweden eens hebben beheerst.

Het bos levert allereerst 'virke' (timmerhout), daarnaast stookhout in grote stapels en het hout dat dient als basisgrondstof voor bijvoorbeeld cellulose (o.m. papier en luiers). Bos levert vlees van elanden, rendieren en vogels. Bovendien bessen (gele veenbees en bosbes), lingon (cranberry), framboos. Knoppen van de dennen voor  het maken van sap. Eveneens het vruchtsap uit de berk om suiker te vervangen. En natuurlijk ook verschillende soorten eetbare paddenstoelen, waarvan een deskundige buurvrouw ons alweer heeft laten genieten. Wat er groeit in het bos is voor mens en dier. Want de beren eten in de herfst bijna uitsluitend bessen en nog is er genoeg. Onze visie op het bos is veranderd door de omstandigheden hier. Parkland Nederland kan niet meer terug en dus moeten we geen oerbossen, wolven en geen Oostvaardersplassen willen. Maar kom alsjeblieft ook niet allemaal hierheen om echte natuur te ervaren.

De recente bosbranden hebben veel schade aangericht, ca 80 miljoen euro op 25000 ha. Bosbranden komen jaarlijks voor maar het aantal was dit jaar veel groter. Ontstaan door een weggegooide peuk, een glasscherf, een vonk van de trein, blikseminslag, moedwillig of een auto-ongeluk. Bij Uddevalla botsten twee auto's op elkaar, de berm in brand, het bos in lichterlaaie. De brand langs de weg Ljusdal-Sveg was een grote en dus werd de verbinding gesloten voor gewoon verkeer. Nu mag je er 50 km en je mag niet stoppen. Geen ruimte voor ramptoerisme. Blusvliegtuigen uit het hele land en uit Europa (o.m. Italie) hebben geholpen. Er is ook een succesvolle proef gedaan met een bom, die bij ontploffing alle zuurstof verdrijft. Het effect is tien keer groter dan met blussen. 

Een contingent Poolse brandweerlieden heeft hier geblust. Zelfs een groep vluchtelingen heeft zich ingezet. Onderdak, verzorging, inzet, alles moet in een oogwenk worden geregeld. Zoiets kan niet zonder de vrijwillige hulp van burgers. En natuurlijk leert de praktijk dat gemeentelijke rampenplannen niet op elkaar aansluiten. Hoe kan het ook anders ben je geneigd te denken. Het weiden van rendieren wordt moeilijker op sommige plaatsen. Maar de bosbes gedijt weer beter tussen de verbrande stammen.

De jaarlijkse schade door storm is vele malen groter dan de door brand  veroorzaakte schade. De verwoesting van jouw bos, vaak ook jouw pensioen, is te verzekeren voor relatief weinig geld per hectare. Maar het zijn soms per eigenaar heel veel hectares.Veel particulieren bezitten bescheiden en minder bescheiden percelen bos. Maar de grote spelers zijn de industriële bedrijven als SCA (jawel, uit Hoogezand). Gelukkig alleen materiële schade en geen fatale persoonlijke ongevallen. De dunbevolktheid speelt daarbij ook een betekenisvolle rol. De overlast, veroorzaakt door de natuur, nemen de Zweden over het algemeen rustig op. Een voorbeeld voor Nederlanders.

En nu iets geheel anders. We zijn toch wel een beetje gespannen als we voor het eerst de weg naar Nordibacka oprijden. Wat gaan we ervaren bij het zien van ons oude huis? Het voelt goed. We hebben kennelijk genoeg afstand genomen en bekommeren ons niet om de verwaarloosde tuin. Een paar dagen later mogen we binnen kijken en zien onze spullen op een andere plaats of helemaal niet meer. Nieuwe banken staan op oude plaatsen. Ontegenzeggelijk zijn Anna en Torbjörn goed bezig en op sommige veranderingen zijn we een beetje jaloers. Dat zeggen we hen ook. Het huis en het appartement worden gereed gemaakt voor de verhuur en dan stel je andere eisen dan bij "gewone" bewoning. We hebben er goed aan gedaan het huis aan hen te verkopen. Gelukkig maar.

huidig verblijf

Vreemd is het wel om in de zon te zitten zonder het gevoel dat je nog iets moet. Niettemin vliegen de dagen om.Elsbeth heeft alweer jam gekookt van de ingevroren bessen van vorig jaar, die Anne-Marie voor haar heeft bewaard. En we proeven van haar heerlijke rumtopf. Samen met Bosse en Britt eten we een avond bij haar en lijkt alles gewoon het oude. En in zekere zin is dat ook zo. We praten bij, horen verhalen en de laatste nieuwtjes uit het dorp. Ook hier verhuizen mensen naar een bejaardenwoning of zorgcentrum elders of zijn inmiddels 'weggegaan' zoals ze het hier zeggen. En soms nemen jongeren hun plaats in. Natuurlijk, waarom zou het hier anders zijn dan in Haren. De wereld hier inclusief de politieke thema's, loopt parallel met de Nederlandse. Met verkiezingen over een paar weken in zicht wordt ons dat eens te meer duidelijk.

De berenjacht begint, de zomermarkten zijn voorbij, de school gaat beginnen, de zomer is voorbij, al een beetje nachtvorst, maar overdag is het heerlijk. We blijven dus nog even.

Hartelijke groet van

Elsbeth en Henk

Ontmoetingen

Het is nog donker wanneer de wekker ons wakker roept uit een onverwacht goede slaap. We willen vroeg vertrekken om warmte en drukte voor te zijn. Beneden treffen we een bovenbuurman, naar zijn zeggen net terug van een verjaardagspartij. Maar hij is altijd vroeg op. We wisselen enkele woorden en pakken de laatste spullen in de auto. Loom en langzaam hebben we in een paar dagen ons vertrek voorbereid. De Tour de France heeft daarbij voor de broodnodige rust gezorgd. 

Ons plan slaagt, geen files en op het (te) heetst van de dag zijn we bijna bij onze bestemming in Roskilde. Een ontmoeting in Denemarken met Corry en Lucas gaat niet door omdat onze wegen elkaar niet kruisen. Roskilde geniet van een warme zomermiddag en wij zoeken de schaduw voor de jeugdherberg. Daar raken we aan de praat met een dame uit Zwitserland. Haar man heeft een kunstbeen, een klapvoet en een hersenbeschadiging. Dat verandert je leven en samen praten we over hoe om te gaan met die verandering. Vroeg naar bed, maar eerst nog een Deens ijsje aan de haven. 

De volgende maandagmorgen over "The Bridge" en we zijn weer thuis. Door Österlen op weg naar Kivik. Veel graan en akkerbouw en soms waan je je op de Veluwe. Jasper en Jeanette kamperen er met de jongens. Gisteren hebben we onszelf uitgenodigd op de koffie. Kinderen en kleinkinderen zien is immers altijd een feest voor ons. Met een, om ons vertrek, huilende Felix stappen we na anderhalf uur met een licht bezwaard gemoed weer op. 

We moeten verder. Naar het Noorden. Naar Tranås en haar vriendelijke jeugdherberg en nog vriendelijker gastvrouw. Een jonge ondernemer, die twee jaar geleden is gestart. We waren er kort nadien en spraken met haar over het ondernemerschap. Ze kent ons nog en het gesprek van toen krijgt een vervolgje. Een volgende keer praten we vast weer door. 

We moeten weer verder, zoals Akka steeds maant in "Nils Holgersson", naar Stockholm, een korte etappe. Opnieuw naar een bekende jeugdherberg in Bredäng. In plaats van de beoogde tweepersoonskamer mogen we een hut bewonen voor dezelfde prijs. Fantastisch, op onszelf en parkeren naast de deur. De Tunnelbaan is dichtbij. Met de beheerder neem ik vervolgens uitgebreid de multi-culturele Zweedse samenleving door en we zijn het zeer eens dat alle mensen in principe gelijk zijn. Ook in Zweden rukt, tot ons verdriet, ultrarechts bedenkelijk op. Een rustdag, lekker rustig aan doen, ontbijten en de digitale krant lezen in de schaduw. Vanmiddag gaan we op bezoek bij Kerstin en Olle op Södermalm. We kochten Nordibacka van hen en we hebben de kontakten wederzijds onderhouden. Het is altijd goed elkaar te zien, ondanks dat we ouder worden. Zij ouder en brozer dan wij. Hoe vaak zullen we elkaar nog kunnen ontmoeten, vragen we ons onwillekeurig af. 

Opnieuw: we moeten verder naar Vemhån. Niet naar Nordibacka. Huis en haard hebben we in april verkocht aan onze buren Anna en Torbjörn. Wij huren nu een huis aan Buskes. Voor de kenners: Buskes ligt recht tegenover "onze" uitrit. Komend uit het dorp slaan we nu linksaf in plaats van rechtsaf. Het is opnieuw een warme (donderdag)middag. Britt en Bosse en AnneMarie zitten voor het huis op nr 103. Even parkeren, ons nieuwe onderkomen verkennen en dan maar direct even bijpraten. We zijn weer thuis en ook weer niet. 


De oplettende lezers hebben misschien gezien dat de zomerspecial van het dagblad "Trouw" deze zaterdag is gewijd aan Zweden. Lezers mochten een bijdrage leveren van maximaal 1200 woorden. Dat is ons gelukt en een citaat uit onze bijdrage staat in de kop van het artikel. Helaas zijn de namen van de ondertekenaars verwisseld. Booms en Boomker is weliswaar verwisselbaar maar niet inwisselbaar. Een beetje trots zijn we wel en daarom hieronder de tekst van onze bijdrage over de/een mooiste plaats in Zweden.

FLATRUET 
Nog ruim 100 km en nu al zien we het bord dat aangeeft of de weg over

Flaruet open is. Het is zomer en dus geen zorg. We rijden op weg 84 westwaarts richting Noorse grens. In Hede kiezen we de grusväg naar Mittadalen. Oerlandschap, een enkel huis, soms verbonden door de bovengrondse elektrische leiding. Berk, den en steen, afgewisseld met een meertje. In het Samische Messlingen naar het noorden. Op de hoogvlakte, Flatruet, lopen de rendieren voor ons uit. Rondom het fjäll, met het besneeuwde Helags. Zoveel natuur, stil, fris en winderig maar bovenal indrukwekkend. Op 975 meter hoogte leggen we onze steen bij het monumentje langs deze hoogstgelegen autoweg in Zweden. Wat is dit land toch genieten. 

Chris en Marije met kroost in Slowakije, Jasper en Jeanette in Scandinavië: er wordt dagelijks wat af geappt op "Onze app" waar we belevenissen en de warmte met elkaar delen en beklagen. Het heeft zeker charme al deze virtuele ontmoetingen 

Nog maar net op stap worden we geconfronteerd met het overlijden van onze vriend Seth. Twee weken geleden bezochten we hem en zeiden tot ziens. Inmiddels is het A dieu en zijn onze gedachten bij Marijke en hun kinderen. 

We zijn weliswaar in persoon verder weg maar in onze gedachten blijven jullie allen nabij. Kram uit Vemhån 
Elsbeth en Henk 



PS. De bosbranden nemen af en er komen nieuwe bij. Heel Zweden is geel, dor en droog. Gelukkig alleen nog maar enorme materiële schaden en geen doden. Over de branden de volgende keer meer. Inmiddels heeft het hier geregend en is het koeler.